01. از سلسله ماد تا حمله اعراب
کردستان مهد يکي از اولين تمدنهاي بشري است. در هزاره اول پيش از ميلاد، با تشکيل دولت ماد، اين منطقه اهميت ويژه اي کسب ميکند. در واقع نواحي کنوني آذربايجان و کردستان ايران، بخش غربي سرزمين ماد، يعني يکي از بخشهاي سه گانه آن سرزمين را تشکيل ميداده اند که بنام "ماد آتروپاتن" ناميده ميشده است [دياکونوف، تاريخ ماد،، ترجمه کشاورز، ص 79].در اين نواحي پيشه ها بر خلاف نواحي غربي و شمال غربي ماد رونق زيادي داشته و تکامل يافته تر بوده است (دامداري و زراعت) [همانجا، ص 182]. دياکونوف مينويسد که "زبان نواحي کنوني آذربايجان و کردستان ايران از قرن نهم تا هفتم قبل از ميلاد غير ايراني بوده و ساکنان آن نقاط به زبانهاي لولوئي، کوتي، و مانند آن تکلم ميکردند و فقط مشرق ماد يعني ناحيه تهران کنوني و اصفهان را کاملأ زبان ايراني ... فراگرفته بود." [همانجا، ص 146] البته پاره اي مورخان ديگر، زبان کوتي را از شاخه هاي زبانهاي ايراني دانسته و زبان کردي کنوني را از ريشه آن ميدانند. بهر حال در زمان تشکيل دولت ماد اين منطقه اهميت بسيار مهمي داشته و حتي پايتخت دولت ماد (همدان) به اين منطقه نزديک بوده است. اقوام ساکن اين منطقه در شکل گيري دولت ماد نقش مهمي داشته اند و شايد به جرئت بتوان گفت که از زمان تأسيس دولت ماد تا کنون، اقوام کرد هيچگاه نقش قابل توجهي در بوجود آوردن دولتهاي مرکزي فلات ايران ايفا نکرده اند.
از زمان پادشاهي هخامنشيان تا حمله اسلام، اقوام ساکن در مرکز ايران (بويژه پارسها) نقش غالب را در دولت مرکزي ايران اشغال ميکنند. البته اين امر به يکباره ضورت نميگيرد. هرودوت درباره جنگ کورش با دولت ماد مينويسد: "پارسيان که از دير باز با ناشکيبائي بار سنگين سلطه مادها را تحمل ميکردند و اکنون پيشوائي يافته بودند با خرسندي يوغ خويش را بدور افکندند" [پيگولوسکايا، تاريخ ايران، ترجمه کشاورز، ص16] اکباتانا پايتخت ماد به دست کورش افتاد (550 ق.م.) و بدينسان سلطنت ماد پايان پذيرفت. بانو نوو.پيگولوسکايا مينويسد: "مادها نيز در رديف پارسيان در دولت جديد مقام مهمي داشتند و اکباتانا (همدان) پايتخت ماد، پايتخت دولت قديم پارسيان نيز بوده و بيش از پيش مستحکم گشت و... به دژي عالي مبدل شد" [همانجا، ص 16].
حمله اسکندر مقدوني به ايران (330 ق. .م) و 83 سال سلطه بونانيان (سلوکيان) بر ايران با بوجود آمدن دولت پارتها (اشکانيان) که از اقوام شمالي ايران بودند خاتمه يافت. پارتها در جنگ با سلوکيان از پشتيباني مردم برخوردار شده، بقدرت رسيدند (250 ق.م.). 474 سال بعد، روم با حملات متوالي به سرزمين پارت، سلطنت پارت را از هم پاشانده و زمينه بقدرت رسيدن مجدد پارسها را اينبار در قاموس ساسانيان فراهم مينمايد (224 ميلادي). در دوران پارت ها، منطقه غرب ايران کنوني اهميت بيشتري کسب ميکند و بخصوص تسخير آسياي ميانه به اين سلسله، اهميت جهاني ميدهد. همدان پايتخت تابستاني پارتيان را تشکيل ميداد [همانجا، ص 56].
با پادشاهي اردشير پاپکان در سال 226 ميلادي، قدرت مرکزي ايران با تکيه به اقوام پارسي احياء دوباره شد. ساسان جد اردشير، مغ معبد آناهيتا و وابسته به خاندان سلطنتي فارس بود. در طي سلطنت ساسانيان نقش اقوام پارسي در دولت مرکزي ايران غلبه کامل داشته و بيش از پيش تثبيت ميشود. هفت خاندان اصلي از جمله خاندان هاي ساسان، کارن، مهران، زنج، اشکانيان، و سورن بر رأس قدرت قرار داشتند. پايتخت دولت ساساني کماکان در مغرب ايران در شهر تيسفون قرار داشته است [همانجا، ص 522].
بنابراين از زمان سقوط دولت ماد تا پيروزي اعراب (642 ميلادي)، دولت مرکزي ايران اساساً از اقوام پارسي تشکيل شده است، وليکن غرب ايران (از جمله کردستان)، همچنان از مناطق اصلي تمدن ايران بوده و اکثراً پايتخت دولتهاي مرکزي در اين مناطق قرار داشته است.
کردستان مهد يکي از اولين تمدنهاي بشري است. در هزاره اول پيش از ميلاد، با تشکيل دولت ماد، اين منطقه اهميت ويژه اي کسب ميکند. در واقع نواحي کنوني آذربايجان و کردستان ايران، بخش غربي سرزمين ماد، يعني يکي از بخشهاي سه گانه آن سرزمين را تشکيل ميداده اند که بنام "ماد آتروپاتن" ناميده ميشده است [دياکونوف، تاريخ ماد،، ترجمه کشاورز، ص 79].در اين نواحي پيشه ها بر خلاف نواحي غربي و شمال غربي ماد رونق زيادي داشته و تکامل يافته تر بوده است (دامداري و زراعت) [همانجا، ص 182]. دياکونوف مينويسد که "زبان نواحي کنوني آذربايجان و کردستان ايران از قرن نهم تا هفتم قبل از ميلاد غير ايراني بوده و ساکنان آن نقاط به زبانهاي لولوئي، کوتي، و مانند آن تکلم ميکردند و فقط مشرق ماد يعني ناحيه تهران کنوني و اصفهان را کاملأ زبان ايراني ... فراگرفته بود." [همانجا، ص 146] البته پاره اي مورخان ديگر، زبان کوتي را از شاخه هاي زبانهاي ايراني دانسته و زبان کردي کنوني را از ريشه آن ميدانند. بهر حال در زمان تشکيل دولت ماد اين منطقه اهميت بسيار مهمي داشته و حتي پايتخت دولت ماد (همدان) به اين منطقه نزديک بوده است. اقوام ساکن اين منطقه در شکل گيري دولت ماد نقش مهمي داشته اند و شايد به جرئت بتوان گفت که از زمان تأسيس دولت ماد تا کنون، اقوام کرد هيچگاه نقش قابل توجهي در بوجود آوردن دولتهاي مرکزي فلات ايران ايفا نکرده اند.
از زمان پادشاهي هخامنشيان تا حمله اسلام، اقوام ساکن در مرکز ايران (بويژه پارسها) نقش غالب را در دولت مرکزي ايران اشغال ميکنند. البته اين امر به يکباره ضورت نميگيرد. هرودوت درباره جنگ کورش با دولت ماد مينويسد: "پارسيان که از دير باز با ناشکيبائي بار سنگين سلطه مادها را تحمل ميکردند و اکنون پيشوائي يافته بودند با خرسندي يوغ خويش را بدور افکندند" [پيگولوسکايا، تاريخ ايران، ترجمه کشاورز، ص16] اکباتانا پايتخت ماد به دست کورش افتاد (550 ق.م.) و بدينسان سلطنت ماد پايان پذيرفت. بانو نوو.پيگولوسکايا مينويسد: "مادها نيز در رديف پارسيان در دولت جديد مقام مهمي داشتند و اکباتانا (همدان) پايتخت ماد، پايتخت دولت قديم پارسيان نيز بوده و بيش از پيش مستحکم گشت و... به دژي عالي مبدل شد" [همانجا، ص 16].
حمله اسکندر مقدوني به ايران (330 ق. .م) و 83 سال سلطه بونانيان (سلوکيان) بر ايران با بوجود آمدن دولت پارتها (اشکانيان) که از اقوام شمالي ايران بودند خاتمه يافت. پارتها در جنگ با سلوکيان از پشتيباني مردم برخوردار شده، بقدرت رسيدند (250 ق.م.). 474 سال بعد، روم با حملات متوالي به سرزمين پارت، سلطنت پارت را از هم پاشانده و زمينه بقدرت رسيدن مجدد پارسها را اينبار در قاموس ساسانيان فراهم مينمايد (224 ميلادي). در دوران پارت ها، منطقه غرب ايران کنوني اهميت بيشتري کسب ميکند و بخصوص تسخير آسياي ميانه به اين سلسله، اهميت جهاني ميدهد. همدان پايتخت تابستاني پارتيان را تشکيل ميداد [همانجا، ص 56].
با پادشاهي اردشير پاپکان در سال 226 ميلادي، قدرت مرکزي ايران با تکيه به اقوام پارسي احياء دوباره شد. ساسان جد اردشير، مغ معبد آناهيتا و وابسته به خاندان سلطنتي فارس بود. در طي سلطنت ساسانيان نقش اقوام پارسي در دولت مرکزي ايران غلبه کامل داشته و بيش از پيش تثبيت ميشود. هفت خاندان اصلي از جمله خاندان هاي ساسان، کارن، مهران، زنج، اشکانيان، و سورن بر رأس قدرت قرار داشتند. پايتخت دولت ساساني کماکان در مغرب ايران در شهر تيسفون قرار داشته است [همانجا، ص 522].
بنابراين از زمان سقوط دولت ماد تا پيروزي اعراب (642 ميلادي)، دولت مرکزي ايران اساساً از اقوام پارسي تشکيل شده است، وليکن غرب ايران (از جمله کردستان)، همچنان از مناطق اصلي تمدن ايران بوده و اکثراً پايتخت دولتهاي مرکزي در اين مناطق قرار داشته است.
Posts
